-
1 браться
несов.1) ( за что) тотыну2) ( за что) (приниматься) башлау, керешү, тотыну; алыну3) (за что и с неопр.) өскә алу, булубраться помочь (кому-л.) — ( берәр кешегә) ярдәм итәргә булу
4) (появляться, возникать) килү, табылу• -
2 хвататься
несов.1) за кого-что тотыну, ябышу2) перен.; разг. за что (поспешно делать что-л.) тотыну, керешү, ташланухвататься то за одно то за другое дело — әле бер, әле икенче эшкә тотыну
3) страд. от хватать 1)-3)•- хвататься за голову -
3 взяться
сов.1) за кого-что (хвататься) тотыну2) за что башлау, керешү, тотыну3) с неопр. за что алыну, булу4) ( появиться) килеп чыгувзяться за ум — акылга утыру, акыл керү
откуда ни возьмись — уйламаганда, көтмәгәндә
-
4 удариться
сов.1) (о кого-что, чем) бәрелү, орылу, сугылу2) ( во что) [барып] тию, бәрелүпуля ударилась в стену — пуля стенага [барып] тиде
3) (во что или с неопр.; разг.) башлау, керешү, тотынуудариться в бегство — йөгерә башлау, йөгерергә тотыну
-
5 ухватиться
сов.1) ( за кого-что) тотыну, ябышу2) перен. (за что) (приняться, взяться) бик зур тырышлык белән тотыну, бик зур тырышлык куеп керешү3) перен.; разг. ( за кого-что) (воспользоваться в своих интересах) эләктереп алу, файдалану -
6 броситься
-
7 за
1) с вин. п. (около, вокруг) янына, янында2) с вин. п. ( при указании на начало действия)...лый башлау,...га тотыну3) с вин. п. (при указании предмета, лица, позади или по другую сторону к-рого что-то помещено, спрятано)...газаткнуть (что-л.) за пояс — нәрсәне дә булса билбауга кыстыру
4) с вин. п. (при указании цены, платы)...га5) с вин. п. (позднее; больше; сверх)...данему за сорок — аңарга кырыктан артык, ул кырыктан узган
6) с вин. п. ( при указании на расстояние)...да7) с вин. п. (раньше на какое-л. время)...нан... элек8) с вин. п. (в течение какого-л. времени)...га,...да, өчен9) с вин. п. (при указании на лицо или предмет, к к-ому прикасаются)...дан,...га10) с вин. п. (ради, в пользу чего-л.) өчен11) с вин. п. (вместо, в качестве кого-л.) өчен, урынына12) с вин. п. (при указании лица или предмета, выступающего в качестве кого-чего-л.)... итеп алу,... дип белүпринять (кого-л.) за своего знакомого — кемне дә булса танышың дип белү
13) с вин. п. (при указании лица, к к-ому возникает какое-л. чувство) өчен14) с вин. п. и с тв. п. (по причине, вследствие) өчен;...лыктан15) с вин. п. и с тв. п. (через, по ту сторону, позади, около) артына, аръягына, артында, аръягында, читенә, кырыена; янында;...га16) с тв. п. (позади, вслед, следом) артыннан, эзеннән17) с тв. п. (во время чего-л.)...да; вакытында, чакта, арада18) с тв. п. (при указании лица или предмета, на к-ые направлено действие)...ны19) с тв. п. (с целью, для чего-л.)...га;...ны20) с тв. п. (при указании лица, от к-ого зависит наступление какого-л. действия, за к-ым числится что-л.)...га,...ның21) с тв. п....ган;...лы22) с тв. п. (при указании на смену действия, состояния, лица, предмета, явления)...дан соң•- кто за?- выйти замуж
- за исключением
- ни за что! -
8 полезть
сов.; разг.1) ( начать лезть) менә башлау, менеп китү2) (войти, вступить) керү, кереп китү3) за чем-л. керү, тыгылу, кул тыгу4) прост. тотыну, башлау -
9 придерживаться
несов.1) за что (слегка держаться) тотыну, тотынып тору, тотынып бару2) ( чего)...дан бару,... яныннан бару3) перен. ( чего) тоту, тору4) страд. от придерживать -
10 сесть
сов.1) утыру2) (за что, на что и с неопр.) тотыну, керешү, утыру3) ( опуститься за горизонт) бату, баю, иңү4) (о птице, насекомом) куну, утыру5) ( опуститься с высоты) төшү6) ( на что), разг. утыру7) прост. ( попасть в тюрьму) утыру, төрмәгә утыру8) иңү, тәбәнәкләнү, утыру9) (укоротиться, сузиться - о ткани, коже) утыру, кечерәю, кыскару, тараю (мәс. юганнан соң кием турында)•- сесть на шею
- сесть за решётку
- сесть на мель
- сесть на яйца••сесть в лужу — ≈≈ төпсез чанага утыру; ≈≈ төп башына утырып калу
-
11 схватиться
сов.1) за кого-что тотыну, тоту; ябышу2) разг. (вступить в бой, драку, спор) бер-берсенә ябышу (сугыша башлау, бәхәсләшә башлау) -
12 трогать
несов.1) ( кого-что) (прикасаться) тию, кул тидерү, кагылу, орыну, тоту, тотыну; җиңелчә генә бәрелү2) ( что), разг. (брать, пользоваться) кагылу, орыну, тию; рөхсәтсез тотыну3) (кого-что) (обижать, приставать) тию, кагылу, орынуне трогай его он расстроен — тимә син аңа, аның кәефе юк
4) ( что) (едва обнаруживаться)...п алу,...п кую; аз гына беленү, күренә башлау5) перен. ( кого-что) (вызывать сочувствие) күңел эретү (йомшарту) тәэсир итү, дулкынландыру, кызгандыру6) ( начинать движение) кузгалу, кузгалып китүну трогай — кузгал!; әйдә киттек!
-
13 уцепиться
сов. разг.1) за кого-что тотыну, ябышу, чат ябышу2) перен. за что эләктереп алу; файдаланууцепиться за чью-л.мысль — ( кемнең дә булса) фикерен эләктереп алу
-
14 взъесться
сов.; разг.( на кого-что) каныгу, ябышу, колак итен ашарга тотыну -
15 взывать
несов.1) (громко кричать, звать) кычкырырга (чакырырга) тотыну ( кешеләрне)2) к кому-чему о чём (призывать) өндәү, чакыру -
16 вплотную
нареч.1) ( тесно) бик тыгыз итеп, бик тыгыз булып2) ( предельно близко) бик якын, янәшә үк, терәлеп3) перен.; разг. ныклап, бик якыннан торып -
17 вступить
сов.1) ( во что) керү, барып керү, килеп керү2) ( во что) керү3) башлау, керешү, тотыну•- вступить в силу
- вступить в строй
- вступить на путь
- вступить в зрелый возраст -
18 вцепиться
сов.; разг.( в кого-что) эләктереп алу, ябышу; тотыну -
19 держаться
несов.1) ( за кого-что) тотыну, тотынып тору2) перен. ( за что) ябышып яту, ычкындырмау3) эләгеп (тотылып) тору, тору4) ( за что) тотып тору5) тору6) перен. үзен тотудержаться смело, уверенно — [үзеңне] кыю, ышанычлы тоту
7) (чего, за кем-чем) бару8) бирелмәү, бирешмәү, каршы тору9) перен. ( чего) тоту, эш итү; тору10) саклану, дәвам итү11) тору, булу, йөрү12) ( сдерживаться) түзеп тору, тыелып торуон долго держался, стараясь быть спокойным — ул озак тыелып торды, тыныч булырга тырышты
13) страд. от держать 1) - 3)•- душа только держится
- держаться на волоске
- едва держаться на ногах
- с трудом держаться на ногах
- только держись! -
20 забежать вперёд
2) алга йөгерү (чабу) (башлаган бер эшне ташлап, икенчесенә тотыну)
См. также в других словарях:
тотыну — 1. Берәр нәрсәгә кул белән ябышу. Берәр нәрсәне кулга алу мылтыгына тотынды. Берәр нәрсәгә яки кешегә орыну, кагылу, тию 2. Бер беренең кулларыннан тоту 3. сөйл. Нин. б. эшне башкарырга, үтәргә керешү, башлау эшкә т. – тагын шул бөҗәкләргә… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
ябышу — 1. Җилем сыман яки үзле булу сәбәпле сылану, ягылып калу 2. Кушылу, берегү, ялгану 3. Нәрсәгә дә булса сылану, сыланып берегү. Нәрсәгә дә булса сырышу, сарылу, иярү. Берәр нәрсәгә бозланып кату 4. Берәр нәрсәгә ныклап тотыну, җибәрмичә тоту 5.… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
җилләнеп — Җил кебек, җил җил, бик тиз хәрәкәт итеп 5. күч. Ашкыну, җилкенү, ярсу, нин. б. эшне ярсып башкару эшкә җилләнеп тотыну 6. күч. Гайрәт ору, әтәчләнү … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
йогану — диал. Кемгә яки нәр. б. кагылу, тотыну искегә йогансаң, исең китәр … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
кайту — 1. Чыгып киткән, башланган урынга кире килү 2. Билгеле бер урынга товар, әйберләр килү 3. Тукталып торган нәрсәгә яңадан тотыну, кабат башлау 4. Электә булган торышка килү 5. Баш тарту, тану 6. Кимү (су, эссе һ. б. тур.) … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
кымшану — (КЫМШАТУ) – 1. Торган (баскан, утырган) урыннан кузгалу, аз гына хәрәкәткә килү 2. Нәр. б. эшләргә тотыну, кузгалу. Нәр. б. эшләргә уйлау; эшләргә булу 3. Какшап, селкенеп тору, урыныннан кузгалу (бушаудан һ. б.) … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
кымшау — (КЫМШАТУ) – 1. Торган (баскан, утырган) урыннан кузгалу, аз гына хәрәкәткә килү 2. Нәр. б. эшләргә тотыну, кузгалу. Нәр. б. эшләргә уйлау; эшләргә булу 3. Какшап, селкенеп тору, урыныннан кузгалу (бушаудан һ. б.) … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
орынып — Бик якын, янәшә 2. Нәр. б. рөхсәтсез тотыну, кагылу, тию. күч. Кем. б. иминлеген, тынычлыгын бозу; һөҗүм итү … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
тотынышу — 1. (Тотыну) 2. Көрәшкәндә бер беренә ябышу, бер берен эләктерү … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
ябырылу — 1. Ашыгып, каударланып барысы бергә кинәт ташлану. Комарлык яки комагайлык белән бергә эшкә тотыну ашарга я. 2. күч. Кинәт бик күп булып, зур булып, иңләп нәр. б. һөҗүм итү, ташлану. Берәр процессның көтмәгәндә берьюлы һәм бик кинәт булуы тур. 3 … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
